Warsztaty botaniczne na Maderze

Ważnym elementem działalności naszego Zakładu jest prowadzenie zagranicznych warsztatów botanicznych dla SKN Botaników Gatun działającego przy naszej jednostce. W 2025 r. kontynuowaliśmy poznawanie roślinności i flory Makaronezji. Tym razem studenci mieli możliwość poznania kolejnego archipelagu i jego głównej wyspy – Madery. Najwięcej uwagi poświęciliśmy wyjątkowej formacji roślinnej wyspy, jaką jest reliktowy las wawrzynowy (laurisilva, siedlisko priorytetowe Natura 2000). Roślinność ta stanowi relikt lasów trzeciorzędowych, które w przeszłości występowały w basenie Morza Śródziemnego i w zachodniej Europie. Na Maderze pokrywa ona głównie północne zbocza, na wysokościach od 300 do 1 300 m n.p.m. Panuje tu wysoka wilgotność (częste mgły i opady). Drzewa budujące to zbiorowisko to wieczniezielone gatunki, należą do nich m.in. Laurus novocanariensis, Ocotea foetens, Persea indica oraz Apollonias barbujana. W zbiorowiskach tych licznie występują higrofilne gatunki roślin, w tym bardzo wiele mszaków i paproci.
Pomimo trudnych warunków pogodowych (intensywne opady deszczu i śniegu) studenci mieli okazję zobaczyć formacje subalpejskie o charakterze wrzosowisk (także siedlisko priorytetowe Natura 2000) i roślinności kseromorficznej. Dominuje tu: Erica arborea (wrzosiec drzewiasty), endemiczny Erica scoparia, Juniperus cedrus ssp. maderensis oraz liczne gatunki traw i krzewinek przystosowanych do warunków ubogich w wodę, niskich temperatur, a także na dużą ekspozycję na promieniowanie.
W niższych, południowych, a przede wszystkim wschodnich partiach wyspy (półwysep São Lourenço) studenci obserwowali roślinność kserofilną złożoną z gatunków traw, krzewów i krzewinek, a także sukulentów, głównie z rodziny Crassulaceae, i Euphorbiaceae, wśród nich liczne endemity, np. Euphorbia piscatoria, Aeonium glandulosum, Matthiola maderensis, Echium nervosum, Helichrysum devium i wiele innych. Ważnym elementem było zapoznanie się z roślinnością antropogeniczną, która pokrywa znaczną część wyspy – uprawy eukaliptusów oraz gatunków drzew iglastych, które bardzo silnie wpływają na ekosystemy całej wyspy.
W bieżącym roku, podobnie jak wcześniej korzystaliśmy podczas prowadzenia zajęć z aplikacji iNaturalist. Członkowie koła oznaczyli 288 gatunków, w tym ponad 60 endemicznych dla Madery lub Makaronezji i wykonali ponad 1150 obserwacji. Link do projektu z wyjazdu: https://www.inaturalist.org/projects/2025-skn-botanikow-gatun-na-maderze

Autorzy tekstu: Marek Malicki, Ewa Szczęśniak